‘Circulair’ is een van de grote modewoorden in het mondiale bedrijfsleven, maar we verbruiken meer grondstoffen dan ooit. Onderzoekers van Circle Economy presenteerden tijdens het World Economic Forum in Davos waarschuwende cijfers uit hun nieuwste rapport, The Circularity Gap Report 2020: de wereld is minder circulair geworden: van 9,1 naar 8,6 procent.
Wat is ‘circulair’?
Voor milieubeschermers is de cirkel een gebruikelijke beeldspraak. Alles wat deel uitmaakt van een kringloop, is verantwoord. Neem de statiegeldfles: je koopt hem met cola erin, brengt hem leeg terug naar de winkel, hij wordt gewassen (of omgesmolten om er een nieuwe van te maken), de volle fles komt weer in het schap en zo kunnen we eindeloos flessen leegdrinken zonder ooit nieuwe grondstoffen nodig te hebben. Kortom: een economie die 100 procent circulair is, hoeft helemaal geen nieuwe grondstoffen meer te winnen. Geen zand, geen gas, geen ijzererts, geen hout. Voedsel wordt geacht circulair te zijn, als het afval (inclusief uitwerpselen na consumptie) tenminste worden hergebruikt.
Het tegenovergestelde is ‘lineair’, de beeldspraak dus van de rechte lijn. Haal olie uit de grond, maak er plastic van en gooi dat na gebruik op straat of een vuilnishoop. Dat kun je telkens maar één keer doen, tot de olie op is en/of je omkomt in plastic.
Wat zijn de belangrijkste resultaten van het onderzoek?
‘Voor het eerst’ heeft de wereld in 2017 (het jaar waarop de cijfers betrekking hebben) meer dan 100 miljard ton grondstoffen gebruikt: 100,6 miljard ton. In vergelijking tot het vorige onderzoek, dat betrekking had op 2015, was dat een groei van 8,4 procent.
De groei van grondstoffengebruik was echter zeer ongelijk verdeeld. Biomassa werd minder gebruikt, fossiele brandstoffen ook, ertsen werden iets meer gebruikt, maar niet dramatisch.
De grote groei zat hem maar in één categorie: de mineralen. Daarmee bedoelen de onderzoekers materialen zoals zand, grind, klei en kalk. Maar liefst de helft van ons grondstoffenverbruik zat in 2017 in deze categorie: 50,8 miljard ton. En juist deze categorie was een enorme groeier: in twee jaar tijd een groei van 34 procent. Waarom gebruiken we in vredesnaam 34 procent meer zand en grind?
Onderzoeksleider Jacco Verstraten: ‘Dat heeft bijna uitsluitend te maken met de bouw. In China en in delen van Afrika is de bouw en wegenbouw enorm gegroeid.’
Is dat allemaal erg?
Dat is nog even de vraag. Van die laatste categorie kun je je dat afvragen, geeft onderzoeker Verstraten toe. ‘Vooral als het over de bouw gaat, kun je niet meteen zeggen of het circulair is toegepast. Die gebouwen en die wegen zijn niet weggegooid, die staan er gewoon voor de komende twintig, of honderd, jaar. Pas als we ze afdanken hebben we de keuze om dat al dan niet circulair te doen.’
Maar toch, zegt Verstraten: ‘Feit is dat we meer verse grondstoffen zijn gaan winnen. Dus we hebben meer interactie met de natuur, en daar gaat het ons om.’
Komt het nog goed?
Als je het persbericht van Circle Economy leest, zou je denken van niet. ‘We riskeren een mondiale ramp’, stelt Circle-directeur Harald Friedl daarin. Maar het rapport zelf biedt ook hoop. Niet alleen omdat het publiek meer dan ooit doordrongen blijkt van de noodzaak iets te ondernemen tegen grondstofverbruik. De wereld heeft ook het Akkoord van Parijs omarmd, en heeft te kennen gegeven de uitstoot van koolstof drastisch te zullen terugdringen. ‘De weg naar een koolstofarme toekomst is circulair.’ Alleen nog even doen.
Hoe betrouwbaar zijn de cijfers?
Onderzoeker Jacco Verstraten geeft toe dat grote verschuivingen in de gegevens ten minste voor een flink deel kunnen worden toegerekend aan papieren effecten: andere definities, andere (vooral betere) databronnen. ‘Dus een deel van de effecten die we hebben gevonden, is aan dat soort oorzaken te wijten. We hebben niet de middelen om vast te stellen hoe groot het effect was van papieren oorzaken, en hoe groot de impact was van oorzaken in de reële economie. Maar onze analisten stellen dat de grote lijnen wel degelijk effecten zijn in de reële economie.’
Bron: Volkskrant 21-01-2020
